Pieśń o św. Krzyżu to utwór anonimowy, można jednak domniemywać, że nieznany autor był rycerzem i że pieśń przeznaczona była dla rycerzy. Składa się z 20 zwrotek. Pieśń zawiera skrócony opis Męki Pańskiej wg św. Jana, a następnie mówi o życiu ludzkim, powtórnym przyjściu Jezusa i Sądzie Ostatecznym.

Ja jestem Odkupicielem waszym. Ręce moje, które was uczyniły, gwoźdźmi są do Krzyża przykute; dla was biczowany i cierniem ukorowany byłem; wisząc na Krzyżu o napój prosiłem, a octem Mię pojono i żółć w usta moje dawano, a w bok włócznię włożono; umarłem i pogrzebiony zmartwychpowstałem – z wami jestem i żyję na wieki.

Gorzkie żale towarzyszą nam od trzystu lat. Powstały w Polsce na przełomie XVII i XVIII wieku z ducha ludowej pobożności okresu baroku. Ich początki i kształt są związane z działalnością Bractwa św. Rocha przy warszawskim kościele pod wezwaniem św. Rocha. Misteria i nabożeństwa pasyjne, wzorowane na łacińskich pierwowzorach, były tam odprawiane już pod koniec XVII w.